ForumAdasi.Com - Maniheizm’in Tarihi

[Only registered and activated users can see links. Click Here To Register...]

Aslına bakıldığında Maniheizm’in ortaya çıkması o zaman için çok aykırı ya da farklı bir düşünce değildi, bu din için uygun bir ortam vardı. Farklı bir deyişle; bu dinin doğması için zemin hazırlanmaya çok öncesinden başlanmıştı. Ayrıca Mezopotamya sadece belirli bir dinin olduğu, antik medeniyete bağlı değil, bir sürü farklı dinin oluşturulduğu bir bölgeydi. Bir çok din vardı ancak Mezopotamyaya Hristiyanlık ancak ikinci asırda Suriye’den gelmiştir. Mezopotamyanın kuzeyinde Urfa ve Nusaybin gibi alanlar oluşturulmuştur. Hristiyanlığın geldikten sonraki ilk dönemindeki durumu, 3. asırın sonuna kadar ki artık klasikleşmiş bir özelliğidir. Bu özelliği Mani’nin ilk öncülerinden Bardaisan gibi Mezopotamya’da gnostikleştirici eserlerin ortaya çıkma sebebini açıklamaktadır.

Dinin kurucusu olan Mani, Mezopotamya’nın güney kısımlarında yaşamaktaydı. Net bir bilgi olmaması ile beraber 14 Nisan 216 tarihinde doğduğu düşünülmektedir. Mani’nin ailesi Elkesiaya yani heterodoks hristiyan mezhebine bağlıdır. Bu durum Maniheizm’in içeriğindeki Hristiyanlığa dair olan işaretlere tekabül etmektedir. Bazı kaynaklara göre Mani yaklaşık on yaşındayken bir melek kendisine görünmüştür ve yaklaşık olarak yirmi dört yaşına geldiğinde adını Tavm koyduğu bu melek sayesinde Maniheizm’i yaymaya başladığı bilinmektedir. Mani ilk başlarda dinini yaymaya imkan bulabilmiştir çünkü o zamanki Sasani kralı Mani’nin bu hareketini yapmasına izin vermiştir. Bir süre dinini yayabilmiştir ancak Maniheistlere karşı sindirme hareketleri başlatılınca dinin yaymak Mani için çok zor hale geldi ancak yakalanıp zindana atılınca 276 yılında öldürülmüştür.

Mani öldükten sonra kendi öğrencilerini Mani’nin de isteyeceği gibi dini yayma görevini üstlenmişlerdir. Maniyi diğer insanlara anlatmaya çalışmışlardır. Maniyi diğer insanlara tanıtırken Mecusilere Zerdüşt’ün manevi oğlu olduğunu söyleyerek, Budistlere geleceğin Budası olduğunu söyleyerek, Hristiyanlara ise Faraklit olduğunu söyleyerek tanıtmışlardır. Mani öldükten sonra görevini üstlenen misyonerlerin sayısı oldukça fazla olduğu için sadece Kuzey Mezopotamya ile kalmayıp Mısır, Anadolu, Avrupa, Asya gibi daha büyük yerlere açılmaya başlamışlardır. Bu yerlere açıldıktan sonra tahminen IV. yüzyılda Hristiyanlığa kadar yetişmiş ve neredeyse en büyük rakibi olmuştur.

VIII. yüzyılda Maniheizm, Doğu Türkistan’da Uygurların resmi dili olmuştur. Fakat VI. yüzyıla geldikten sonra Batı’da eskisi kadar popüler olmamaya, XII. yüzyıldan sonra ise Asya’da popüler olmamaya ve gerilemeye başlamıştır. İran ve Mezopotamya VII. yüzyılda müslümanlar tarafından fethedilmiştir ve bu sebeple Maniheistlere zimmilik statüsü verilmiştir. Üstelik bazı açılardan da eski zamanlarda olduğu gibi dini müsamaha gösterilmiştir. Maniheizm, Orta Çağ’da çeşitli heterodoks Hristiyan mezheplerinin doğmasına olanak sağlamış ve etkili olmuştur.