ForumAdasi.Com - Şiirde Söyleyici (Anlatıcı)

[Only registered and activated users can see links. Click Here To Register...]

Şiirde Söyleyici (Anlatıcı)

Öykü ve roman türlerinde olduğu gibi şiir türünde de bir anlatıcı vardır. Diğer türler için kullanılan “anlatıcı” yerine şiirde “söyleyici” ifadesini kullanmak daha doğru olur.

Her şiirin bir söyleyicisi vardır. Bu söyleyici, şairin kendisi değildir. Söyleyici, yalnızca o şiir için oluşturulmuş kişidir. Görevi ve varlığı, o şiir metnini söylemekten ibarettir. Doğal olarak söyleyicinin şiirdeki “ses tonu”, şiirde ifade edilmek istenen gerçekliğe olan mesafesi, takındığı söyleyiş tutumu şiirin ahengini doğrudan etkiler. Örneğin; aşk temasını ele alan bir şair, aşık olmuş ve yüreği aşkın heyecanıyla çarpan bir söyleyici aracılığıyla duyguları kelimelere döker, bu duygulara uygun bir söyleyiş ortaya koyar. Kahramanlık temasını ele alacaksa vatan aşkıyla yanıp tutuşan, cesur ve korkusuz bir söyleyici seçerek yine temaya uygun bir söyleyişle onu konuşturur.

Şiirin vermek istediği duygu, söyleyicinin tavrıyla daha belirgin ve anlaşılır hale gelir. Bir şair birçok temayı kullanabilir, her şiirinde farklı bir duyguyu öne çıkarabilir. Bu, şairin her tema için ayrı bir söyleyici belirlemesi gerektiği anlamına gelir. Bu yüzden, okuduğumuz her şiiri başka bir kişinin sesinden dinliyoruz hissine kapılırız. Aynı şairin bir şiirde çok duygusal, duyarlı; başka bir şiirde umursamaz veya acımasız bir karakter özelliği ortaya koyması, her şiir için farklı bir söyleyici oluşturmasıyla ilgilidir. Bu söyleyici, hayal ürünü bir kişidir ve tek görevi, şiirdeki duygu ve düşünceleri okuyucuya iletmektir.

Mahlas
Mahlas bir edebiyat terimi olarak “şairlerin şiirlerinde kullandıkları takma ad” şeklinde tanımlanabilir. Divan şairleri çoğunlukla asıl isimlerinin yerine “mahlas” denilen takma adlarını kullanmışlardır. Türk edebiyatında şairler çoğunlukla tek mahlas kullanmışlardır. Var olan mahlasını değiştiren veya birkaç farklı mahlas kullanan şairler de vardır.

Örnek
Ey Fuzûli ışk men’in kılma nâsihden kabûl
Akl tedbirîdür ol sanma ki bir bünyâdı var

Şiirde Fuzûli mahlası kullanılmıştır. Fuzûli takma adını kullanan şairin asıl adı Mehmet’tir.

Örnek
Avniyâ kılma gümân kim sana râm ola nigâr
Sen Sitanbul şahısın ol Kalatanun şâhıdur

Şiir Fatih Sultan Mehmet’e aittir. Fatih Sultan Mehmet şiirde adını kullanmayıp “Avni” mahlasını kullanmıştır.

Tapşırma
Halk şiirinde de mahlas kullanılır. Aşıkların şiirlerinde mahlas kullanmalarına tapşırma denir.

Örnek
Karac’oğlan der ki derdim pek beter
Bahçede bülbüller şakıyıp öter
Anayı atayı dün aldın yeter
Var git ölüm bir zaman gene geli

Şiirde ozan, “Karacaoğlan (Karac’oğlan)” takma adını kullanmıştır.