Kafiye Nedir? Çeşitleri Nelerdir? Kafiye Örnekleri
Dizelerin sonundaki yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları ve görevleri farklı kelimelerin, eklerin oluşturduğu ses benzerliğine kafiye (uyak) denir.
ÖrnekYarım Kafiye
Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol
Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol
Bu dizelerdeki “yol” ve “kol” sözcüklerinde “-ol” sesleri benzerdir. Dize sonundaki bu iki ses benzerliği kafiyeyi oluşturmuştur.
Dize sonlarında bulunan sözcüklerdeki tek ses benzerliğine yarım uyak denir.
ÖrnekTam Kafiye
Ve deniz aynı deniz
O gülüşten eser yok yalnız
Yukarıdaki dizelerde bulunan “deniz” ve “yalnız” sözcüklerindeki ortak ses “-z” dir.
Örnek
Bu çektiğim kimler çeker
Gözlerim kanlı yaş döker
Yukarıdaki dizelerde bulunan “çeker” ve “döker” sözcüklerinin sonundaki “-er” sesleri iki sözcükte de aynı görev ve anlamda kullanıldıkları için “redif” tir. “-er” sesi dışında ortak olan “-k” sesi ise “yarım uyak”tır.
Dize sonlarında bulunan sözcüklerdeki iki ses benzerliğine tam uyak denir.
ÖrnekZengin Kafiye
Söğüt giz fısıldar sayıklar meşe
Ayık düş görür her bucak, her köşe
Yukarıdaki dizelerde “meşe” ve “köşe” sözcüklerinde iki ses benzerliği vardır: “-şe”. Bu iki ses benzerliği tam kafiyeyi oluşturmuştur.
Dize sonlarında bulunan sözcüklerdeki üç veya daha fazla ses benzerliğine zengin uyak denir.
ÖrnekTunç Kafiye
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak
Yukarıdaki dizelerde bulunan “sancak” ve “ocak” sözcüklerinde “-cak” sesleri zengin kafiyeyi oluşturmuştur.
Dize sonundaki bir sözcüğün tüm seslerinin başka bir dize sonunda bulunan bir sözcük içinde yer almasıdır. Tunç kafiye en az üç sesten oluşur ve aynı zamanda zengin kafiye olarak kabul edilir.
ÖrnekCinaslı Kafiye
Dalgın duyuyor rüzgarın ahengini dal dal
Baktım, süzülüp geçti açıktan iki sandal
Örnek
Tara da zülfünü gerdana bırak
Görüşmek isterim yollarım ırak
Dize sonlarında yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcükler cinaslı uyak oluşturur.
Örnek
Niçin kondun a bülbül
Kapımdaki asmaya
Ben yarimden vazgeçmem
Götürseler asmaya
Yukarıdaki dizelerde “asmaya” sözcüklerinin yazılışları aynı, anlamları farklıdır. İlk sözcük üzüm ağacı olan “asma”dır. Diğer sözcük, “idam etmek” anlamındaki “asmak” eylemidir.
Ağaç şeklinde
